PHARE (Poland and Hungary Assistance for Restructuring their Economies)
Fundusz PHARE zaczął działać w 1989 roku. Jego celem było wsparcie odbudowy gospodarczej Polski i Węgier. Początkowo przeznaczony wyłącznie dla tych dwóch krajów, później został rozszerzony na inne kraje kandydujące. Obecnie korzysta z niego 10 państw kandydujących oraz Albania, Macedonia i Bośnia i Hercegowina. Ilość pieniędzy przyznawaną przez fundusz wylicza się na podstawie PKB danego kraju, powierzchni i liczby ludności. Polska jest największym odbiorcą pomocy z tego funduszu. W budżecie na lata 2000-2006 przeznaczono na pomoc w ramach PHARE 1,56 mld euro. Polska rocznie otrzymuje ok. 400 mln euro.
W skład funduszu PHARE wchodzą programy:
- PHARE TACIS - pomoc dla krajów wschodu,
- PHARE CROSSBORDER - pomoc dla rozwijania trans granicznej współpracy gospodarczej i kulturalnej,
- PHARE ACCESS - pomoc dla działań społecznych i ochrony środowiska,
- INSTYTUTION BUILDING - wpieranie rozwoju administracji i szkolenie kadr,
- PHARE SSG - spójność społeczno - gospodarcza. Dofinansowuje się inwestycje w transporcie i programy dla małych przedsiębiorstw,
- PHARE Granty Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej – przeznaczone są na informowanie o UE.
Działania związane z dofinansowaniem projektów z funduszu PHARE koordynuje Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości.
ISPA (Instrument For Structural Policies for Pre- Accession)
ISPA koncentruje się na projektach infrastrukturalnych z zakresu dwóch dziedzin -transportu i ochrony środowiska. Żeby otrzymać dofinansowanie na inwestycje w transporcie, trzeba spełnić wymóg należenia do europejskich korytarzy transportowych (sieć dróg wschód – zachód i północ - południe),a planowana inwestycja musi mieć znaczenie strategiczne. Sfinansować można zarówno projekty tzw. liniowe (czyli np. autostrady, szlaki rzeczne), jak i punktowe (porty, stacje przeładunkowe, etc.). W ramach ochrony środowiska Unia dopłaca głównie do oczyszczalni ścieków, spalarni odpadów, ochrony atmosfery i dostarczaniu wody pitnej do skupisk ludności.
W budżecie UE na lata 2000-2006 przewidziano na ISPA 7 mld euro. Fundusz współfinansuje wyłącznie inwestycje duże - minimalna wartość projektu wynosi 5 mln euro, dofinansowanie może wynieść do 75% kosztów inwestycji. Korzystają z niego głównie miasta i gminy, rzadziej inwestorzy prywatni (wiąże się to z kosztami przedsięwzięcia).
SAPARD (Support for Accesion Measures for Agriculture and Rural Development)
Fundusz SAPARD jest zorientowany na modernizacje rolnictwa. W Polsce administruje nim Agencja Rozwoju i Modernizacji Rolnictwa. Dotacje wynoszą od 5 do 50 tys. Euro, Unia refunduje do 50% kosztów inwestycji. Pieniądze z funduszu SAPARD mogą otrzymać:
- firmy (na działania mające na celu poprawę przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych),
- indywidualni rolnicy - na inwestycje w gospodarstwach,
- gminy na rozwój i poprawę infrastruktury obszarów wiejskich.
Kredytów branych na realizację inwestycji programu SAPARD udziela w Polsce Bank Gospodarki Żywnościowej.
Główne zadania postawione przed Polską przez Unię to regionalizacja Polski (tak, aby polski podział na regiony mógł być zaakceptowany w UE). Polska powinna też zatroszczyć się o system organizacji polityki rozwoju regionalnego (czyli o szybkie wdrażanie rozwiązań unijnych i dobre funkcjonowanie instytucji zajmujących się kontraktowaniem pieniędzy z funduszy – ARiMR i PARP). Duży nacisk Unia kładzie na kontrole wydawania pieniędzy. Polska nie wykorzystuje całkowicie pieniędzy funduszy. Wiąże się to głównie z problemami w gromadzeniu własnych środków na inwestycje, a także z bałaganem organizacyjnym i błędami formalnymi w wypełnianiu wniosków o pomoc. Przykładowo, opóźnienie we wprowadzaniu unijnych rozwiązań w rolnictwie sięga w Polsce dwóch lat.
Autor: Agata Motyl