Od 1 do 4 maja odbyła się w Wilnie międzynarodowa konferencja „Wspólna Wizja Wspólnego Sąsiedztwa” („Common Vision for Common Neighbourhood”) poświęcona współpracy państw regionu Morza Bałtyckiego oraz Morza Czarnego. Patronat nad przedsięwzięciem sprawowali prezydenci Litwy Valdas Adamkus oraz Polski Lech Kaczyński.
Konferencja składała się z kilku części. We wtorek, 2 maja, obrady rozpoczęło Forum Młodzieży, które skupiło około 30 młodych ludzi z Litwy, Polski, Armenii, Azerbejdżanu, Białorusi, Bułgarii, Estonii, Łotwy, Gruzji, Niemiec, Mołdawii, Rumunii, Rosji, Ukrainy i Wielkiej Brytanii. Otwierając Forum prezydent Adamkus mówił: „Jestem bardzo zadowolony, że młodzież reprezentująca przyjacielskie regiony Morza Bałtyckiego i Czarnego zaczyna konferencję. Wszyscy byliśmy świadkami szybkich zmian w europejskim krajobrazie politycznym w pierwszych latach XXI wieku. Unia Europejska się poszerzyła, mimo niepewności co do jej przyszłej wizji i konstytucji. Wspólnota demokratycznego wyboru, udekorowana w różowy i pomarańczowy kolor, wkroczyła na drogę demokratycznych reform.”. W czasie Forum Młodzieży jego uczestnicy zastanawiali się m.in. nad rolą wspólnoty euroatlantyckiej oraz UE w Europie Wschodniej i na Kaukazie. Dyskutowano także o tym, co nowe demokracje mają do zaoferowania Unii oraz co Unia może im zaoferować w najbliższej przyszłości. Uczestnicy próbowali znaleźć także odpowiedź na pytanie, czy demokracja będzie prowadzić do integracji. W kończącej obrady rezolucji zapisano: „My, liderzy młodzieżowi (…) pracując ramię w ramię, możemy i musimy wzmacniać demokrację w całej Europie, a szczególnie w regionie pomiędzy Bałtykiem a Morzem Czarnym i Kaspijskim. Zmiany w Gruzji i na Ukrainie, w których młodzi ludzie odegrali znaczącą rolę, pokazały że narody Wschodniej Europy i Południowego Kaukazu wybrały drogę do demokracji. I chociaż droga ta nie jest łatwą, jest jedyną z możliwych.” Uczestnicy zapowiedzieli także, że zrobią wszystko by drzwi do UE i NATO pozostały nadal otwarte, by usunąć wszelkie przeszkody w drodze do demokracji i by nie pozostawiać Białorusinów samych.
Pałeczkę od młodzieży przejęły organizacje pozarządowe, których przedstawiciele uczestniczyli w 3 panelach: „Zadania dla demokracji we Wschodniej Europie”, „Zadania gospodarcze dla Europy” oraz “Stabilność, Konflikt i Reformy we Wschodniej Europie”. W konkluzjach przedstawiciele NGOs oraz zaproszeni eksperci napisali, że mimo rozszerzenia NATO i UE, które jeszcze bardziej zjednoczyło Europę, kontynent nadal nie jest w pełni wolny. Zwrócono uwagę na łamanie praw człowieka na Białorusi i w Rosji a także na nadal nierozwiązane konflikty w Mołdowie, Gruzji, w Nagornym Karabachu i Czeczenii. Nowe demokracje we Wschodniej Europie powinny dążyć do wypełniania wymogów unijnych i przyjęcia wspólnego przyszłości wspólnego acquis communautaire. Unia Europejska powinna dać wyraźny sygnał poparcia dla zmian i ewentualnego członkostwa we wspólnocie. Eksperci podkreślili też wagę stworzenia wspólnej unijnej strategii w kwestii bezpieczeństwa energetycznego a także szukania konkurencyjnych, innych niż rosyjskie, źródeł dostaw gazu. Wezwano także Rosję do konstruktywnego dialogu ze wspólnotą euroatlantycką a ta nie powinna się wstydzić podnoszenia niewygodnych pytań dotyczących zamrożonych konfliktów czy poparcia dla niedemokratycznych reżimów. Zamrożone konflikty zaś nie powinny stać się konfliktami zapomnianymi. „Ludność Białorusi nie powinna cierpieć z powodu kryminalnego reżimu”, mówiono w czasie obrad, „UE i NATO muszą prowadzić mniej kompromisową politykę w stosunku do reżimu Łukaszenki. Czołgi i broń nie może zatrzymać ducha wolności!”.
Uczestnicy Forum Intelektualistów, którzy zebrali się w Wilnie 3 maja, wyrazili poparcie dla dalszej integracji europejskiej i wzmacniania demokracji w Europie. „(…) Stare i nowe europejskie demokracje odrzucają ideę, że tylko pewne części Europy zasługują na demokrację ze względu na ich specjalne historyczne, kulturowe i religijne tradycje. Nie ma narodu, który byłby w stanie przystosować się do realiów XXI wieku unikając demokratycznych reform. (…) Różnice kulturowe nie mogą być używane jako wymówka przed brakiem politycznej woli do wprowadzania strukturalnych zmian.”
Jednak głównym wydarzeniem całej Konferencji był Szczyt Szefów Państw, który odbył się 4 maja. W spotkaniu uczestniczyli, m.in.: prezydenci Bułgarii Georgi Pârwanow, Estonii Arnold Rüütel, Gruzji Micheil Saakaszwili, Łotwy Vaira Vīķe-Freiberga, Mołdawii Vladimir Voronin, Rumunii Traian Băsescu, Ukrainy Wiktor Juszczenko, a także wiceprezydent USA Dick Cheney, przedstawiciel UE Javier Solana, goście z Azerbejdżanu, Armenii, Francji, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Węgier, Austrii, Kanady, Norwegii i Szwecji. Gospodarzami spotkania był prezydent Litwy Valdas Adamkus i Polski Lech Kaczyński.
W mowie powitalnej prezydent Adamkus powiedział: „Proszę mi pozwolić podziękować prezydentowi Polski, Lechowi Kaczyńskiemu, który zgodził się być współgospodarzem naszego Szczytu. Wierzę, że wyśmienite tradycje współpracy polsko-litewskiej będą kontynuowane w najbliższej przyszłości. Dzisiejsze spotkanie to nie przypadek. To szansa na przeobrażenie i skonsolidowanie naszych wysiłków, by poprzeć demokratyczne zmiany w Europie Wschodniej, przede wszystkim tych pokolorowanych na różowo i pomarańczowo. To także szansa na promocję wspólnych idei, zapoczątkowanych przez Solidarność. Dziś bycie Europejczykiem oznacza wiarę w wolność słowa, wolne wybory, wolny rynek i prawa człowieka. Nie ma żadnej innej alternatywy niż demokracja dla tych, którzy cenią europejskie partnerstwo. Musimy zjednoczyć nasze wysiłki w tworzeniu demokratycznego europejskiego sąsiedztwa poprzez rozwój wsparcia i strategicznej dyskusji między równymi partnerami. Na tej konferencji będziemy do tego dążyć.”
W czasie obrad Szczytu dużo uwagi poświęcono sytuacji Białorusi. Szefowie państw spotkali się z żonami Alaksandra Milinkieviča i Alaksandra Kazulina, a także z liderem Zjednoczonej Partii Obywatelskiej Anatolem Lebiedźką. Przedstawiciel UE Javier Solana zapowiedział wsparcie dla Białorusinów i ich aspiracji: „Pewnego dnia, jestem o tym przekonany, będą świadkami demokratycznej zmiany w ich kraju”. Wiceprezydent USA Dick Cheney odnosząc się do sytuacji Białorusi i aresztowania Milinkieviča powiedział, że nie widzi w wolnej i zjednoczonej Europie miejsca dla tego typu reżimu. „Świat wie, co się dzieje na Białorusi. Pokojowe demonstracje zostały stłumione, dysydenci zniknęli, a klimat strachu triumfuje pod rządami ludzi, którzy sabotują wolne wybory i zakazują używania flagi własnego kraju. Białorusini zasługują na lepsze. Macie prawo kształtować swój los!”. Podsumowując Szczyt, prezydent Kaczyński mówił: „Białoruś jest pewną wyspą, w najgorszym tego słowa znaczeniu, w poszerzającym się morzu demokracji i wolności. Ale ta wyspa jest zbędna i im szybciej zniknie, tym lepiej dla nas wszystkich”.
We wspólnej deklaracji wydanej na zakończenie Konferencji szefowie państw wyrazili poparcie dla politycznych, gospodarczych i społecznych reform, które powinny doprowadzić do powstania Europy zjednoczonej, wolnej i pokojowej. Podkreślili potrzebę wsparcia zachodzących zmian przez międzynarodowe organizacje, takie jak Unia Europejska, NATO, Rada Europy, OBWE czy ONZ. Współpraca regionalna została uznana za wielki wkład w promowanie europejskiej i euroatlantyckiej integracji. „Wierzymy, że rozwój różnych inicjatyw w wymiarze regionalnym tylko wspomoże nasze wysiłki…”.
Jednym z rezultatów Konferencji był pomysł stworzenia Europejskiego Funduszu Demokracji przedstawiony przez prezydenta Litwy Valdasa Adamkusa. Fundusz miałby wesprzeć przedstawicieli młodego pokolenia, ludzi kultury, intelektualistów z krajów nowych demokracji a także promować nowe idee i być platformą dialogu.
Wkrótce w e-Polityce.pl podsumowanie wystąpień wiceprezydenta USA Dicka Cheneya oraz prezydenta Ukrainy Wiktora Juszczenki
