Na scenie politycznej Irlandii Północnej występuje pięć głównych sił. Dwie partie ruchu ulsterskiego – Ulster Unionist Party (UUP) i Democratic Unionist Party (DUP), dwie partie związane bliżej z nacjonalizmem – Social Democratic Labour Party (SDLP) i najbardziej kontrowersyjna, związana z republikanizmem, owiana legendą Sinn Fein (SF). Piąta partia to koncyliacyjne, umiarkowanie probrytyjskie Alliance Party (AP). Nas będą interesować podobieństwa, ale przede wszystkim jednak różnice między pierwszymi dwiema. Przyjrzymy się bliżej dyskursowi politycznemu partii ulsterskich – na podstawie ich manifestów.
Za elementy badanego dyskursu politycznego uznałem okolicznościowe manifesty przedwyborcze obu partii. Jeśli idzie o UUP - Ulster Unionist Manifesto (UUM) 2003 (wybory do Zgromadzenia), UUM 2004 (wybory do Parlamentu Europejskiego) i UUM 2005 oraz materiały programowe i aksjologiczne z oficjalnej strony internetowej UUP. Jeśli zaś idzie o DUP – Manifesto Magazine (MM) 2003, 2004 i 2005, a także materiały dostępne w sieci. Już po wstępnym zapoznaniu się z materiałami można zauważyć różnice w obrębie dyskursu „ulsterskiego” – pozwalające na wyróżnienie dwóch „poddyskursów”. Różnice dotyczą kilku istotnych kwestii. Na początek jednak kilka słów o podobieństwach.
Co łączy partie ulsterskie?
Analiza dyskursu ulsterskiego potwierdza opinie badaczy i obiegowy obraz obu partii. Północnoirlandzcy unioniści podkreślają swoją wspólną, ponad stuletnią historię, swoje przywiązanie do Unii, brytyjskość i niechęć wobec zjednoczenia Irlandii. Łączy ich też konserwatyzm polityczny, objawiający się nie tylko poprzez monarchizm, który w Wielkiej Brytanii jest powszechny. Manifesty obu partii wydane przy okazji wyborów do Parlamentu Europejskiego wyraźnie uwidaczniają ich eurosceptycyzm, czy jak określają to Ulsterscy Unioniści eurorealizm – niechęć wobec europejskiej biurokracji, stanowcze „nie” dla Traktatu Konstytucyjnego, złośliwe przytyki wobec instytucji unijnych, sprzeciw wobec federalizacji, hasło „Europy Ojczyzn” (Europe of nations, not a superstate – UUM 2004; Europe of co-operating nation states, (…) not a superstate – MM 2004). Oba ugrupowania są też przeciwne porzuceniu narodowego funta szterlinga na rzecz niestabilnego i wiążącego ręce Brytyjczyków euro.
W dziedzinie polityki wewnętrznej opowiadają się za poprawą bezpieczeństwa przy użyciu wzorców amerykańskich (Zero Tolerance), walką z chuligaństwem i drobną przestępczością. Jest to postulat podzielany z brytyjskimi Torysami. Z drugiej jednak strony zarówno UUP jak DUP sprzeciwiają się głośnej w latach 2005-2006 sprawie wprowadzenia opłat za wodę, choć z nieco innych niż ugrupowania lewicowe pozycji. Obie partie zamierzają bronić wielu socjalnych przywilejów emerytalnych i zdrowotnych, opowiadając się przy tym za utrzymaniem niskich stawek podatkowych i nie wprowadzaniem jednolitego, ogólnoeuropejskiego systemu podatkowego, który uznają za dysfunkcjonalny.
Jest to wspólny pień ulsterskiego unionizmu. Podzielane poglądy, wspólne wartości, zbieżne opinie w niektórych, często bardzo ważnych kwestiach. Pod wieloma względami omawiane partie są stanowią odgałęzienia tego pnia – często przeciwstawne.
Podziały wewnątrz ruchu ulsterskiego
Można wyróżnić cztery główne i najistotniejsze kwestie, do których UUP i DUP ustosunkowują się odmiennie. Pierwsza i najistotniejsza – stosunek do Sinn Fein i republikanizmu ogólnie. Druga – stosunek do Porozumienia Wielkopiątkowego. Trzecia – przywiązanie do wartości reprezentowanych przez Orange Order i kulturę ulsterską. I wreszcie czwarta – stosunek do rozszerzenia UE i do imigrantów.
Problem Sinn Fein
Partia katolickich republikanów jest w manifestach obu ulsterskich ugrupowań przedstawiana zupełnie inaczej. Manifest Magazine DUP używa najczęściej bardzo mocno nacechowanego, emocjonalnego i propagandowego zlepka Sinn Fein/IRA. SF jest przedstawiana jako polityczna przybudówka terrorystycznej i przestępczej organizacji, która z kolei jest jedyną siłą odpowiedzialną za przelaną na terenie Sześciu Hrabstw krew. Słowo „lojalizm” nie pada w żadnym z manifestów DUP ani razu, tym bardziej nie ma mowy o jakichkolwiek lojalistycznych bojówkach, czy w ogóle grupach paramilitarnych innych niż IRA. Bardzo wymowne są plakaty nakłaniające do popierania DUP, nawet w wyborach do PE, gdzie głównym argumentem jest niedopuszczenie Sinn Fein/IRA do przewodzenia w sondażach (stop SF/IRA topping the poll). W kolekcji karykaturalnych obrazków propagandowych przywódca SF Gerry Adams pojawia się zawsze z demoniczną miną i najczęściej w towarzystwie zamaskowanych, uzbrojonych w karabiny bojówkarz ( http://www.dup.org.uk/Cartoons/C52.gif ). Z takim obrazem wiąże się też przedstawienie UUP jako słabej i skompromitowanej, skłóconej wewnętrznie i pozbawionej wartościowego przywództwa partii. Jedynym lekarstwem na problem panoszącego się republikańskiego terroryzmu, jedyną możliwością wykorzystania wzrastającego poparcia dla unionizmu są rządy DUP. Wobec terrorystów z SF/IRA należy postępować stanowczo, do czego nie jest zdolne UUP, należy usunąć ich ze wszystkich demokratycznych instytucji i nie odpuścić do nich, póki nie zostanie przeprowadzone pełne rozbrojenie. Nie ma oczywiście mowy o rozbrojeniu UVF/UDA, które dotąd oficjalnie odmawiają oddania choćby części swojego arsenału. Nie ma też nigdzie wniosku, iż jeśli do rządu nie należy dopuszczać ugrupowań związanych z prywatnymi armiami, to należy się zastanowić nad obecnością w nim przynajmniej części polityków DUP. Demokratyczni Unioniści sprzeciwiają się też jakimkolwiek politycznym procesom Północ-Południe, jednoczącym organy wykonawcze, zwłaszcza policyjne, Republiki Irlandii i Irlandii Północnej.
UUP z kolei traktuje SF jako partnera, choć wyraża swoje bardzo ograniczone zaufanie wobec tej partii. IRA nie jest już organizacja macierzystą SF, ani nawet jej przybudówką, jednak powiązania obu organizacji są uznawane za oczywiste. Ulsterscy Unioniści przedstawiają jednak konflikt jako wygasający – a osiągnięte porozumienia są wystarczające. Publikacje UUP są raczej merytoryczne, dużo miejsca poświęca się ekonomii, mało ideologii. Idealna Irlandia Północna społeczeństwo pokojowe, tolerancyjne i merytokratyczne, gdzie prawa jednostek jako równych obywateli Unii są w pełni uznawane.
Porozumienie Wielkopiątkowe – poprawiać czy odrzucić?
UUP, będąc współautorem i głównym negocjatorem Porozumienia, za które lider partii David Trimble otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla, uznaje je za dokument wartościowy i wiążący, choć niedoskonałości widać w jego implementacji, zwłaszcza ze strony SF. Ulsterscy Unioniści reprezentują tę część społeczności ulsterskiej, która jest zmęczona trzydziestoletnim konfliktem i jest gotowa do wszelkich negocjacji, wielu ustępstw by wreszcie rozwiały się ciemne chmury wiszące nad północą Szmaragdowej Wyspy.
DUP wskazuje na liczne niedoskonałości Porozumienia, posuwa się wręcz do tego, by żądać jego rewizji lub odrzucenia. Ilustracja do jednego z tekstów MM 2005 jest zmięta książka z podpisem „Porozumienie” wystająca z kosza na śmieci. Ian Paisley podkreśla, iż koniunktura polityczna do takiego ruchu jest doskonała – DUP ma pełen mandat społeczności unionistycznej (jako zwycięzca trzech kolejnych wyborów), a także poparcie Londynu, Waszyngtonu i szacunek Dublina.
Jeśli szukać odpowiedzi na pytanie, czemu radykalniejsza z partii ulsterskich, po tylu latach rządów umiarkowanych Ulsterskich Unionistów, zdobyła aż tak wyraźną przewagę – najprawdopodobniej jest to związane właśnie z niechęcią społeczności ulsterskiej wobec Porozumienia i jego efektów. Jako bardzo zdyscyplinowany elektorat unioniści spod znaku DUP i lojaliści (także związani z tą partią) byli w stanie zdominować miejscową scenę polityczną i stawić czoła tryumfującej pod koniec lat 90. SF.
DUP krytykuje poszczególne postanowienia Porozumienia – między innymi powstanie Police Service of Northern Ireland funkcjonującą na zasadzie „pozytywnej dyskryminacji” co jest podważeniem podstawowych praw człowieka do zaspokojenia aspiracji politycznych, a także przyczynia się do niedostatecznej liczebności policji. Żąda też zmiany składu Policing Board oraz Parades Comission.
Tożsamość lojalistyczna
Treści lojalistyczne i szowinistyczne nie są obecne w manifestach UUP. Lista celów i wartości Ulsterskich Unionistów wymienia potrzebę zabezpieczenia brytyjskiego obywatelstwa mieszkańców Irlandii Północnej, podtrzymanie Unii z Wielka Brytanią pod Koroną królewską, oraz utrzymanie demokratycznych instytucji. UUP nie reprezentuje jednak potrzeb lojalistów i nie promuje tożsamości innej niż brytyjska – zgodnej ze wspomnianym hasłem civis Britannicus sum.
W manifestach DUP znajdziemy odwołania do innych wartości. Za jedno ze swoich osiągnięć Demokratyczni Unioniści uznają zniesienie czynszów dla siedzib oranżystów – tzw. Orange Halls, co spotkało się z bardzo pozytywną reakcja tego środowiska, w manifeście zaś cytowana jest entuzjastyczna wypowiedź Wielkiego Mistrza Irlandii Bobby’ego Saultersa.
Za ważne uznano też dążenie do wywieszania flagi Union Jack na wszystkich budynkach lokalnego samorządu i ważnych instytucjach. Jako zadania dla rządu wymienia się także zmianę składu Parades Commission i zwiększenie wsparcia finansowego dla podtrzymania kultury Ulsterskich Szkotów.
Te różnice między dyskursem obu partii wyjaśniają różnice w ich elektoracie, a także powodują, iż zasadne jest nazwanie UUP partią unionistyczną, a DUP lojalistyczną lub przynajmniej skłaniającą się w stronę lojalizmu.
Stosunek do imigrantów
W manifeście „europejskim” UUP problem rozszerzenia UE nie jest wymieniany. Zdecydowanie liberalne poglądy ekonomiczne tej partii implikują otwartość na tanią i wykwalifikowaną siłę roboczą z nowo przyjętych państw. DUP poświęca spory fragment MM 2004 kwestii rozszerzenia Unii na ekonomicznie niedorozwinięte kraje Europy Wschodniej.
Rozszerzenie widziane jest jako problem – z jednej strony przewidywana fala imigrantów, z drugiej dodatkowo odpływ funduszy strukturalnych na wschód i utrata przez Prowincję bardzo uprzywilejowanej kategorii regionu „pierwszej potrzeby”. Już po wejściu dziesięciu nowych członków do UE to UUP otworzyło się na nowych przybyszów, oferując im konserwatywną alternatywę wobec socjaldemokratycznego SDLP i konfliktowego SF. DUP pozostaje dość ekskluzywna
Na zdjęciu: Siedziba północnoirlandzkiego autonomicznego parlamentu w Stormont pod Belfastem.
Źródło: Wikimedia Commons