Zbliżenie liberalizmu i religii na gruncie wolnego rynku
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie wraz z Fundacją Konrada Adenauera oraz Polskie Towarzystwo Nauk Politycznych zorganizowali konferencję "Religia i liberalizm w III Rzeczpospolitej" w środę, 10 listopada. Punktualnie o 9.30 konferencję otworzył Rektor UKSW prof. Bartnicki. Tak wczesna godzina rozpoczęcia konferencji spowodowała, że wielu słuchaczy spóźniło się na referat pierwszego z gości. Było czego żałować, ponieważ jako pierwsza wystąpiła prof. Hanna Gronkiewicz-Waltz, która w swoim wykładzie pt. "Chrześcijanin na liberalnych areopagach" zwróciła uwagę zebranych na istnienie w świadomości środowisk kościelnych wielu mitów na temat działalności międzynarodowych instytucji finansowych. Wskazywała także na niemożność stworzenia zarówno Królestwa Bożego na Ziemi, jak i zorganizować całego społeczeństwa według wzoru Kościoła. Dodała jednak, że dzięki skierowaniu uwagi Kościoła na rozwój gospodarczy i prawa człowieka, udało się zbliżyć do siebie liberalizm i katolicyzm. Bardzo ważnym punktem wykładu prof. Gronkiewicz-Waltz była wypowiedź na temat sprzeciwianiu się protekcjonizmowi w UE, a w szczególności nieetycznych nacisków bogatych krajów Unii na harmonizację podatków w całej UE. Z referatu przygotowanego przez prof. Gronkiewicz-Waltz można było wyprowadzić wniosek, iż liberalne rozwiązania wolnego rynku w żadnym wypadku nie są sprzeczne ze społeczną nauką Kościoła.
Czy liberał doczeka się zbawienia?
Ten sam wątek kontynuował w swoim wykładzie dr Jarosław Gowin. Próbując odpowiedzieć na pytanie zawarte w temacie swojego wykładu "Czy liberał może być zbawiony?", dr Gowin starał się zdefiniować współczesne pojęcie liberalizmu oraz znaleźć pewnego rodzaju konsensus pomiędzy nim a katolicyzmem. Jako że są to pojęcia z zupełnie różnych przestrzeni oraz że to co istotne dla chrześcijaństwa wymyka się porządkowi politycznemu, dr Gowin wskazywał na Wymuszone rozdzielenie wartości i norm moralnych typowych dla katolicyzmu i liberalizmu. - Liberalizm od początku zawierał w sobie krytykę "Europy Kościelnej", a jako doktryna polityczna zachowuje pewną autonomię wobec religii i nie może ulegać normom i nakazom wiary - mówił Rektor Wyższej Szkoły Europejskiej im. ks. Józefa Tischnera. Bardzo ważne w tym referacie były odwołania do nauki Jana Pawła II, który wielokrotnie bronił instytucji liberalnych, o ile działały one w celu eliminacji biedy i poprawy standardów ludzkiego życia. Według nauki Papieża liberalizm może znaleźć akceptację w Kościele tylko wtedy, gdy nie absolutyzuje wolności i pieniądza. - W świecie polityki nie można być chrześcijaninem nie będąc również częściowo liberałem - przyznaje dr Gowin i zaznacza, że choć w sferze politycznej nie można się godzić na takie postulaty jak aborcja czy eutanazja, to w sferze gospodarczej Kościół akceptuje większość rozwiązań proponowanych przez liberalizm.
Etyka katolicka a duch kapitalizmu
Dzięki referatom następnych mówców - prof. Anieli Dylus (UKSW) i prof. Jacka Kurczewskiego (UW) - zebrani na auli wykładowej słuchacze, mogli poszerzyć swoją wiedzę na temat etyki katolickiej i duchu kapitalizmu w nawiązaniu do sławnej dziś książki Maxa Webera "Etyka protestancka a duch kapitalizmu". Bardzo ciekawe było przedstawienie znaczenia katolicyzmu dla kapitalizmu w ujęciu polskich liberałów. Prof. Kurczewski zwracał uwagę na pewną specyfikę polskiego kapitalizmu, którego "rodzinna" odmiana stawała się narzędziem obrony przed zagrożeniami z zewnątrz w czasach socjalizmu. Rodzina rozumiana jako związek bliższych i dalszych krewnych, dzięki umocnieniu więzi w trudnych gospodarczo czasach socjalizmu (np. poprzez istnieniu instytucji kredytów rodzinnych), jest również dzisiaj ważnym elementem "normalnego" systemu kapitalistycznego. Warta uwagi jest teza, według której dzisiejsze faworyzowanie w wielu dziedzinach życia gospodarczego i politycznego koneksji rodzinnych jest owocem m.in. ówczesnego "rodzinnego" kapitalizmu.
Co z tą Polską?
Wielkim zaskoczeniem był natomiast wykład dra Krzysztofa Pawłowskiego (Rektora Wyższej Szkoły Biznesu - National Louis University w Nowym Sączu), który za pomocą krótkich prezentacji multimedialnych dokonał podsumowania polskiego kapitalizmu i katolicyzmu. Wprowadził w ten sposób spore ożywienie do przeradzającej się powoli w bardzo szczegółową dyskusję nad bardzo szczegółowymi oraz czysto akademickimi zagadnieniami, jaka stała się udziałem bpa Pieronka i dra Piotra Mazurkiewicza.
Dr Pawłowski wyraził swoją zazdrość wobec możliwości, jakie teraźniejsza Polska daje młodym ludziom. Trzeba powiedzieć, że była to jedyna optymistyczna opinia na temat Polski na całej konferencji. Wydaje się bowiem, że nastrój konferencji zdominowało twierdzenie o śmierci polskiego liberalizmu i dewaluacji elit politycznych i struktur państwowych III RP. Autor takiej opinii, dr Gowin, stoi ponadto na stanowisku, że w obliczu takiego stanu rzeczy warto zastanowić się nad tworzeniem nowej, wolnej od dotychczasowych patologii IV RP. Pogląd ten spotkał się z wieloma polemikami, zarówno pochodzącymi od słuchaczy, jak i sformułowanymi przez zaproszonych gości biorących udział w dyskusji panelowej podsumowywującej wnioski wyciągnięte z przebiegu konferencji. Szczególnie interesująca była wypowiedź prof. Szackiego z Uniwersytetu Warszawskiego, który komentując pogląd o domniemanym końcu polskiego liberalizmu, stwierdził, że nie może się skończyć coś, co tak naprawdę jeszcze się na dobre nie zaczęło. - Półliberalne i liberalne partie nie realizowały żadnego efektywnego programu liberalnych działań. Polski liberalizm występował tylko w skundlonej postaci - powiedział czołowy polski socjolog. Teorie o konieczności stworzenia IV RP również spotkały się z wątpliwościami słuchaczy i gości, którzy zwracali uwagę na konieczność uprzedniej budowy silnego społeczeństwa obywatelskiego, zanim ktokolwiek zechce dokonywać rewolucji w kształcie systemu organizacji państwa.
Gdzie są liberałowie?
Mimo całej swojej merytorycznej wartości i dokładnego opracowania zagadnień tematycznych, na konferencji zabrakło opinii typowych liberałów. Zaproszeni goście albo reprezentowali przede wszystkim poglądy chrześcijańskie, albo nie starali się promować zdecydowanie liberalnych poglądów o kontrowersyjnej wobec chrześcijaństwa naturze. Myślę, że dzięki opiniom autorstwa fundamentalnych liberałów dyskusja nabrałaby dynamiki i zakończyła się bardziej nieprzewidywalnymi wnioskami na temat pogodzenia liberalizmu z religią. Z uwagi na to, że konferencja była naprawdę dobrze zorganizowana, szkoda zmarnowanej okazji, gdyż dzięki kontrargumentom liberałów mogła stać się bardzo ważnym wydarzeniem naukowo-politycznym. Mimo wszystko jednak można powiedzieć, że ta konferencja była naprawdę ciekawą dyskusją o możliwościach pogodzenia pewnych elementów katolicyzmu i liberalizmu.
--------------------------------
Konferencja naukowa RELIGIA I LIBERALIZM W TRZECIEJ RZECZPOSPOLITEJ odbyła się 10 listopada 2004r. w auli Jana Pawła II na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
